Uvod
Jedan od najznačajnijih i najuglednijih žitelja Čukarice iz prve polovine 20. veka, sem što je bio dvorski apotekar, Jovan Viktorović je bio i dugogodišnji odbornik skupštine grada Beograda, jedan od osnivača Rotari kluba u Beogradu kao i veliki dobrotvor i humanitarni radnik.
Viktorovićeva vila
Porodično vezan za Matiju Bana (bio je oženjen njegovom praunukom Milicom), nastavio je Banovo delo, tako je između ostalog bio darodavac placa za izgradnju škole Josif Pančić, kao i jedan od ljudi koji su finansirali izgradnju škole.
Bio je vlasnik vile, sigurno najlepše kuće predratnog Banovog brda na adresi Požeška 28, u kojoj se već 80 godina nalazi, prvo vrtić, a potom i uprava Predškolske ustanove Čukarica. Poput svog vlasnika i sama vila je imala interesantnu sudbinu, koja je isto tako zanimljiva za našu priču.
Takođe, prvo njegov otac Mihajlo, a nakon njegove smrti Jovan, bili su vlasnici apoteke na Prestolonaslednikovom trgu (današnje Terazije) i nosili su titulu Dvorskog apotekara. Apoteka se nalazila tik uz hotel Moskva i za razliku od Hotela koji je u prilično dobrom stanju pretrpeo oba Svetska rata, Viktorovićeva apoteka je oba puta bila prilično oštećena. Nakon Prvog rata Jovan ju je obnovio i radila je do kraja njegovog života. U prostorijama nekadašnje apoteke, danas se nalazi prodavnica SPC. Diplomirao je na Farmaceutskom odsjeku filozofskog fakulteta univerziteta u Zagrebu i postao magistar farmacije 30. jula (srpnja) 1919. godine.
Prvi pisani trag o Jovanu Viktoroviću možemo pročitati u Beogradskim novinama tokom Austro-Ugarske i Nemačke okupacije, koji je datiran na 15. avgust 1916. godine. U malom oglasu, njegov otac se iz Beograda obraća svom bratu Milanu, koji je trenutno u Ženevi, Jovan je zajedno sa njim i otac se čudi zašto se Jovan "Joca" nije ranije javio preko Konkordije.
Jovan Viktorović i Milica (devojačko) Stanojević venčavaju se 10. maja 1923. godine i tad Jovan Viktorović ulazi u porodicu Matije Bana, kao rodonačelnika te ugledne Dubrovačke i Srpske porodice. S obzirom da mu je Ljubomir Stanojević bio unuk, Milica, udata Viktorović bila mu je praunuka.
U braku koji je potrajao do 20. oktobra 1944. godine, tj. nasilne smrti Jovana Viktorovića, Jovan i Milica su dobili sina jedinca Mihaila 16. aprila 1925. godine (koji je dobio ime po dedi Mihailu, Jovanovom ocu). Ta porodična sreća se prekida 23. novembra 1934. godine, kad sin Mihailo u svojoj devetoj godini umire. Mihailo je na Novom groblju sahranjen u porodičnoj grobnici sa babom (po ocu) Poleksijom.
U dnevnom časopisu Pravda od 27. januara 1931. godine u obaveštenjima za taj dan saznajemo da gospodin i gospođa Viktorović, dvorski apotekar, slave svoju slavu Svetog Savu u svojoj vili na Banovom brdu.
Škola Matija Ban
Stara Čukarica i Banovo brdo ga posebno pamte kao darodavca za potrebe škole i pijace na Banovom brdu. Podizanje škole Matija Ban je od najvećeg značaja za razvoj tada još uvek novog naselja i nove opštine, a doprinos Jovana Joce Viktorovića je od neprocenjivog značaja.
Samom osvećenju kamena temeljca prisustvovali su predsednik Beogradske opštine g. Vlada Ilić, izaslanik Njegove Svetosti patrijarha, episkop prizrenski gospodin Serafim, dok je tada brojni katolički živalj na Čukarici zastupao župnik Andrej Tumpej, iz obližnje župe Sv. Ćirila i Metodija.
Škola Matija Ban - 1936
Saznajemo da je u sredini verskog obreda projektant zgrade g. Rajko Tatić spustio u temelje povelje, koju su potpisali izaslanik Nj.V. Kralja, kapetan Jovan Petrović, predsednik Beogradske opštine Vlada Ilić, predsednik društva "Napredak" g. Jovan Viktorović i mnogi drugi.
U toku njegovog govora saznajemo, a gledajući iz današnje perspektive nestvarno zvuče njegove reči, da se Čukarica i Banovo brdo nalaze u neposrednoj okolini Beograda i da gornji deo Banovog brda zovu Mihajlovcem - vazdušnom banjom Beograda.
Isto tako obraćajući se gospodinu Vladi Iliću izražava nadu da će sva deca koja budu pohađala školu imati iste one udobnosti za svoje umno, prosvetno i zdravstveno razvijanje, koje imaju i njihovi drugovi grada Beograda. Starosedalac Čukarice Aleksije Đurić, školski nadzornik u penziji, povodom osvećenja škole, posebno se obraća Jovanu Viktoroviću i zahvaljuje na neumornom radu i materijalnim žrtvama, jer je njegovom inicijativom ovaj kraj došao i do vodovoda, električnog osvetljenja, autobusa, pijace i sad i do ove škole.
Istovremeno, kao starosedalac Čukarice, Aleksije Đurić takođe izražava pietet i zahvalnost pokojnom Ljubi Stanojeviću, unuku Matije Bana i tastu Jovana Viktorovića, nekadašnjem prvoklasnom glumcu drame i tragedije u Narodnom pozorištu i prvom Sokolu u predratnoj Srbiji, iz čije mase su gđa Stanojević sa svoje dve ćerke poklonile za pijacu preko 7000 kvadratnih metara i 1400 za ovu školu. Na kraju govora posebno apostrofira da se Čukarica sa Banovim brdom i Mihajlovcem stalno razvijaju i da nekada samo radnička kolonija je danas veliko predgrađe prestonice koja ima preko 12.000 duša.
Takođe saznajemo da su te, 1936. godine na Čukarici postojale i funkcionisale kulturne, humane i patriotske organizacije: Jadranska straža, Narodna odbrana, Odbor Crvenog krsta, Soko, koji ima i svoj dom, obdanište, zabavište, Đačka kuhinja, dva sportska društva i pevačko društvo "Sv. Đorđe".
Tast Ljubomir Ljuba Stanojević
Kad smo pomenuli Ljubu Stanojevića red je da se pozabavimo i njegovim porodičnim stablom. Ovaj dramski glumac rođen je u Stragarima, Srbija, 24. oktobra 1862 i preminuo u Beogradu 14. februara 1935. Njegov otac Arsenije bio je artiljerijski oficir, mati Slavka kći Matije Bana. Osnovnu školu i pet razreda gimnazije završio je u Bgdu. Pristupio je u Narodno pozorište 23. oktobra 1882. Za razliku od svoje poznatije sestre Poleksije, koja je bila udata za slikara Stevu Todorovića i koja je doživela 91 godinu, o Slavki nema puno pisanih dokumenata. Poznato je da se 1860. godine u Sabornoj crkvi udala za Arsenija Stanojevića, oficira iz Kragujevca. Kum na venčanju im je Mladen Žujević, načelnik vojske, iz Beograda.
Arhitekta Momir Korunović ga je upoznao 1895. godine, kad je i pristupio Sokolima. Kaže da je glumac Ljubomir Stanojević bio predvodnik sokola u Beogradu i da je njemu i mladim sokolima bio uzor i primer kakav treba da bude istinski soko. Nikad se nije otimao da bude prvi, da bude član kakve uprave. Uvek pri vežbanju u vežbaonici ili na vežbalištu sokolskog društva podučavao je vežbače da soko i pravi čovek mora da bude iskren. Po svojoj želji sahranjen je u sokolskoj uniformi.
Gradski odbornik
U dnevnom listu Pravda od 15. maja 1932. godine, u tekstu pod nazivom "Nada u jednog zaslužnog čoveka" saznajemo nekoliko zanimljivih biografskih podataka o Jovanu Viktoroviću, pre svega da je nekoliko nedelja pre toga imenovan za Beogradskog odbornika, nakon toga potpisnik teksta govori o njemu kao o iskusnom i predanom fudbalskom radniku, a isto tako da kao član raznih humanitarnih udruženja pre svega rotarija može puno da pomogne unapređenju fudbala u Beogradu, pre svega u organizacionom i finansijskom smislu. Takođe, što je vrlo zanimljivo, tokom reči hvale prema budućem zaštitniku fudbala, potpisnik tih redova svoje čitaoce upoznaje sa činjenicom da je gospodin Joca Viktorović nekada isto bio vrstan fudbaler, pa slede reči: "Ko se, zaista, ne seća jednog mladog visokog mladića, džentlmenskih manira, na čijim su snažnim nogama u Košutnjaku, pre rata, lopte pucale kao bombe?!". Posebnost ovog teksta je što je kao retko gde uz pisani deo objavljena i fotografija Jovana Viktorovića, koja svima nama omogućava da se upoznamo i sa likom tada jednog četrdesetogodišnjaka.
U časopisu Pravda od 23.11.1934. uz Jovana Viktorovića, kao gradski odbornici se pominju Jovan Pavićević i Ilija Savković, u tom članku se govori o letnjoj idili kad su ulice Čukarice, Banovog brda i Banovog šanca suve i porede sa tim jesenjim danima kad blato i kaljuga onemogućavaju normalno kretanje po Čukarici. Mada u tom članku ipak saznajemo da se naš glavni lik trudi da se ipak koliko toliko poboljšaju uslovi življenja. Takođe saznajemo da su započeli radovi na izgradnji škole i da se nadaju da učenici starijih razreda neće morati da putuju do škole dobrih sedam kilometara. U ovom članku iz 1934. godine saznajemo da postoji želja Čukaričana da se produži tramvajska pruga, koja bi time rešila mnogobrojne probleme.
Aktivnosti Jovana Viktorovića kao Beogradskog odbornika bile su raznovrsne, ali kao dvorski apotekar najviše energije je uložio pre svega u oblasti dečije i zdravstvene zaštite. Tako da je između ostalog bio član Odbora za socijalno i zdravstveno staranje. U tom odboru sem gradskih odbornika, bilo je i dosta profesionalaca iz oblasti medicine, koji su podizali kako nivo ekološke svesti kod građana tada narastajućeg Beograda, tako su i dosta pomagali pre svega na medicinskoj zaštiti najmlađih građana Beograda, koji su bili i najugroženiji. Jedan od ljudi koji je možda i najviše sarađivao sa Jovanom Viktorovićem u tom periodu je svakako bio i Ksenofon Šehović, rođeni Ohriđanin, čuveni lekar, patolog i profesor Beogradskog univerziteta. Završio je medicinu i prirodne nauke na Univerzitetu u Lionu, a na istom univerzitetu, 1922. godine, odbranio je doktorat iz medicine i doktorat iz prirodnih nauka. Godine 1923. postaje docent eksperimentalne patologije na Institutu za patologiju Medicinskog fakulteta u Beogradu. Na istom fakultetu prošao je sva univerzitetska zvanja, a za redovnog profesora izabran je 1940. godine.
Jovan Viktorović je dosta svog ličnog truda uložio u osnivanje antituberkuloznog dispanzera, istovremeno se boreći da se reorganizuje lekarska služba, kao i da se više pažnje posveti brizi o majkama i njihovoj maloj deci. Na jednoj od sednica gradskih odbora upravo malopre pomenuti profesor Šehović kaže: "Ja se isto tako slažem sa g. Viktorovićem - socijalne ustanove koje se staraju o deci i o materi, te socijalne ustanove dužni smo da održavamo što je moguće više u njihovim akcijama, jer smrtnost kod dece, koja je još uvek visoka, mora biti suzbijana što energičnije. Mi svi znamo da svako dete mora biti pod stalnom kontrolom, mora imati dobru negu da bi moglo pravilno da se razvije, da bi moglo da odraste i da zauzme svoj položaj u društvu, da bi služilo društvu, odnosno državi".
Jovan Viktorović u svom autorskom tekstu za opštinske novine grada Beograda iz 1933. godine, na vrlo precizan, ali ne baš i pohvalan način piše o stanju na Čukarici i Banovom brdu. Piše pre svega o lošoj povezanosti Čukarice sa ostatkom grada i o dve tramvajske linije, koje nisu bile baš adekvatne i od gradske uprave traži uvođenje jedne autobuske linije, koja bi obezbeđivala više saobraćajne pogodnosti i brzine i na taj način bi Čukarica bila bolje vezana sa centrom grada.
Kad je pisao o higijensko-zdravstvenim prilikama Čukarice i Banovog brda, tu govori o potrebi ovog kraja da dobije jednu lokalnu savremenu i higijenski uređenu pijacu, tako da u Beogradskim opštinskim novinama nakon tri godine od ovog teksta, datirano sa 22. oktobar 1936. godine, na predlog Predsednika O. br. 28935 Gradsko veće je donelo odluku da se odobri podizanje nove pijace na Banovom brdu - Čukarica, a na zemljištu predviđenom po regulacionom planu za Čukaricu, koje je u ovom cilju poklonio g. Jovan Viktorović, apotekar.
Društveno-politički rad
U časopisu Jugoslovenski Rotar od 15. avgusta 1933. godine, takođe saznajemo da su Jovan Viktorović i njegov tast Ljuba Stanojević takođe bili među osnivačima Rotari kluba u Beogradu. O tome u članku "Istorija Rotarstva u Jugoslaviji" piše dr. Voja Kujundžić.
Bio je član Jugoslovenske nacionalne stranke i to na mestu sekretara centralnog odbora. Najpoznatiji predstavnici tadašnje velike predratne stranke bili su general Petar Živković, predsednik narodne skupštine Kosta Kumanudi i mnogi drugi značajni likovi. O značaju Jovana Viktorovića u stranačkoj strukturi govori i podatak da je on lično otvorio skupštinu Beogradskog odbora.
Takođe, kao Dvorski apotekar i odbornik Beogradske opštine bio je vrlo aktivan i u svojoj esnafskoj branši. Beogradske novine od decembra 1934. godine prenose vest da je na železničkoj stanici u Beogradu dočekivao delegacije koje su dolazile iz ostalih slovenskih zemalja, Poljske, Čehoslovačke, Bugarske na Kongres federacije slovenskih apotekara i tom prilikom pri kraju svog govora im poručio: "U momentu kad stupate na tlo Beograda, prestonice naše dične Jugoslavije, želim pre svega, pre početka našeg kongresa, radi koga se ovde i skupljamo, da uvek imate pred očima da se nalazite u bratskoj zemlji. Ja vam želim da se u našoj miloj Jugoslaviji, čiji vam Beograd otvara svoje srce, osećate kao u svojoj rođenoj domovini, kao u svojoj rođenoj kući".
Tokom 1932. godine sa predstavnicima grada Beograda i beogradskih sokola u Jindrihovici polaže venac na spomen kosturnici. Tom prilikom delegacija je postavila kovčežić, delo arhitekte Korunovića, koji je bio u vidu hrama sa grudom srpske zemlje u njemu. Tom prilikom je potpredsednik Beograda Viktor Kostić poklonivši se senima junaka rekao: "Doneli smo grudu zemlje iz otadžbine, da pod njom i grudom braće Čeho-Slovaka mirno počivate i da vam bude lakše".
Sem korisnog društvenog rada, kao što smo već naveli (u Sokolima, Rotarijancima, Jugoslovenskoj nacionalnoj stranci, kao gradski odbornik, predsednik društva "Napredak", apotekarskoj komori...), ime Jovana Viktorovića se (ne njegovom krivicom) našlo i u rubrikama hronike prestoničkih novina. Prva vest je vezana za požar u Paštrovićevoj ulici br. 9, gde je pritekao u pomoć bračnom paru Sofroniju i Mari Dragić, u čijoj kući se i desio požar. Druga vest je mnogo pikantnija, o njoj je posle mnogo godina od događaja, čak pisao i Politikin zabavnik (broj 3577) u tekstu pod nazivom "Krvava tajna sobe broj 48". Autor teksta Nemanja Baćković nas obaveštava o događaju iz 1923. godine, industrijskoj, špijunskoj i ljubavnoj aferi i pomoći koju je apotekar Jovan Viktorović pružio beogradskoj policiji da razreši ovaj slučaj.
Viktorovićeva vila
U ovom trenutku dolazimo i do čuvene Viktorovićeve vile, na osnovu spiska lica kojima su izdane Građevinske dozvole za zidanje novih zgrada ili rešenja Suda za razne građevinske radove u mesecu junu 1933. godine, pod rednim brojem 60. ime i prezime sopstvenika stoje Viktorović Jovan i Milica, na adresi Požeška 28, vidimo da je u planu da se radi kuća, i da je projektant kuće M. Sekulić, a ukupna vrednost radova tadašnjih 950.000 dinara. To je bila najlepša i najreprezentativnija kuća na Čukarici. Iako prelepa i u prijatnom okruženju, odmah preko puta katoličke župe Sv. Ćirila i Metodija, na žalost supružnicima nije uspela da pruži previše sreće i radosti. Sin jedinac Mihailo umire 1934. godine, junak naše priče Jovan Viktorović, po ulasku crvenoarmejaca i partizana biva streljan po kratkom postupku 20. oktobra 1944. godine, neki dan nakon ubistva supruga Milica biva primorana da se iseli iz kuće i nova "narodna vlast" se useljava u prostorije ove prelepe vile. Ali tu nije kraj priče o Viktorovićevoj vili...
Članak o Jovanu Viktoroviću - Pravda, 15. maj 1932.
Vlasnik vile je ubijen, dok je njegova supruga odlukom narodnih vlasti iseljena, ali tu nije kraj priče o vili Jovana Viktorovića. Milica Viktorović umire 03. juna 1952. godine. U matičnoj knjizi umrlih kao njena konačna adresa stoji Brankova 24, gde je živela zajedno sa tetkom Ljubicom Todorović. Sahranjena je u porodičnoj grobnici, njene majke Jelice (devojačko Momirović), što je ponovo tužna sudbina da su muž Jovan, kome se i ne zna gde su posmrtni ostaci sahranjeni, sin Mihailo i ona sahranjeni na tri različita mesta.
Nakon nekoliko godina, kad je prestala da se sprovodi revolucionarna pravda i kad su krenuli da se poštuju zakoni, naslednici porodica Stanojević, Momirović i Viktorović pokreću imovinsku raspravu pred Sreskim sudom u Beogradu. Iako je od decembra 1944. tu bilo obdanište broj 17, a potom i vrtić Mauzer, oni kao zakoniti naslednici prodaju zemljište i kuću opštini Čukarica tokom 1962. godine. Odlukom skupštine opštine Čukarica od 1963. godine dodeljuje na upravljanje dečijem vrtiću "Dragan Mauzer" zgradu i parcelu.
Te 1963. godine zemljište i kuća dobijaju novog vlasnika i sem vile koja i dan danas važi za najlepšu kuću na Čukarici, na njenog nekadašnjeg vlasnika nas podseća prelepi vitraž sa inicijalima JV, koji novi vlasnici nisu uništili ni 1944. godine, a ni uklonili te 1963. godine.